#8: Lena Hartog

Transcriptie: Lena Hartog

Welkom bij Leaders in Progress, de podcast over vrouwen die aan het roer staan van maatschappelijke veranderingen. Wie zijn ze, waar staan ze voor en waar gaan ze voor? Ik ben Nadine Klokke, CEO van Knab, de online bank die de financiële wereld van binnenuit vernieuwt. En ik ben Dave Jongeneelen, medeoprichter van Buzz Women. Dagelijks stellen wij vrouwen over de hele wereld in staat vooruitgang vorm te geven. Waarom deze podcast? We willen je inspireren om aan het roer te staan van je eigen bezieling en maatschappelijke vernieuwing. Welkom bij Leaders in Progress!

Dave: Welkom bij Leaders in Progress. Zojuist liep in ons pand in de bossen bij de meetings Lena Hartog binnen. Ze kwam helemaal blij binnen vanuit het stadse Amsterdam. Het is prachtig weer buiten en ze zei hoe mooi het is om in het bos te verkeren. Dus van harte welkom. Lena, je bent 29 jaar, geboren en getogen Amsterdamse. Klimaatactivist en directeur van CollAction, een crowd-action platform waarbij je met een groep mensen over de hele wereld persoonlijke en politieke actie onderneemt. Daarnaast ben je oprichter van de Slow Fashion Movement waarbij het gaat om duurzame fashion om onze aarde en de mensen te beschermen die dat maken. In een interview in Trouw wat ik een tijdje geleden las en de aanleiding was om je te benaderen voor deze podcast staat het volgende: “Ik geloof dat je leven is gemaakt voor grote dingen.” Je zegt daarin “Vroeger leefde ik met de angst: Ben ik goed genoeg? Kan ik wel iets betekenen in de wereld? Nu leef ik anders. Ik voel veel meer, niet omdat ik dat wil maar omdat het me gevraagd wordt. Wat vraagt de wereld van mij en wat voor antwoord komt er dan uit mijn ziel?” Dat lijkt mij een mooie trigger om met jou in gesprek te gaan. Van harte welkom, fijn dat je er bent.

Lena: Dank!

Dave: Lena, kun jij ons meenemen in hoe een dag van jou eruitziet?

Lena: Ja. Dat is erg wisselend, natuurlijk, voor de aard van mijn werk. Maar een leuke goede dag zoals vandaag en deze week, dan heb ik vaak eerst een meeting met één van de teams in Slow Fashion Movement waar ik mee werk, ik werk met 52 vrijwilligers wereldwijd. Dus elke meeting is vol inspiratie voor mij. Woensdag had ik een campagnemeeting met Pooja in India en Paula in Brazilië en Cynthia in Engeland, daar bespreken we de denim-campagne die we nu aan het doen zijn. Dus dat is echt campagne technisch. Ik ben daarnaast veel bezig met het opschalen van onze beweging en het makkelijk maken voor lokale groepen en ambassadeurs om gewoon zelf te doen wat wij ook met het global team doen. Ze hebben nu 17 lokale groepen wereldwijd en eigenlijk is mijn werk ook heel technisch, om gewoon allemaal templates online te maken van hoe leidt je een groep, goede online communicatiekanalen te openen zodat we echt heel snel kunnen groeien. Verder op een dag ben ik bezig met het opschrijven van de visie voor Slow Fashion Season, onze grootste campagne in de zomer. Dus dan denk ik weer een stukje hoger na van “Welke thema’s zijn dit jaar en nu extra belangrijk als we het hebben over mode?” Voor ons speelt nu intersectionaliteit heel erg. Dus het niet alleen hebben over één as van bijvoorbeeld gender of ras maar juist alle andere assen als het gaat over fashion. Dus hoe kun je er bijvoorbeeld voor zorgen dat als mensen tweedehands kleding kopen het ook in plus size maten beschikbaar is of hoe kun je ervoor zorgen dat in landen als bijvoorbeeld Ethiopië – daar hebben we ook een ambassadeur – ook genoeg duurzame materialen beschikbaar zijn om überhaupt duurzame kleding te maken? Dus in één dag in mijn werk ga ik vaak van het extreem praktische naar het wat meer strategische en voor een heel groot deel ook mijn coördinatoren stimuleren en inspireren en andersom. Dus met hen praten.

Dave: Je straalt er helemaal bij! Je vertelt ook dat je in verbinding staat met de hele wereld, dat is heel mooi om te zien. Wij vragen altijd aan onze gasten om ons ook eens te vertellen over hoe dat allemaal is begonnen. Je vertelde net dat je geboren en getogen bent in Amsterdam. Kun je daar wat meer over zeggen?

Lena: Ja, ik ben 29 jaar terug op deze aardbol verschenen in hetzelfde huis waar ik nu woon, ik woon boven mijn ouders. Ik ben opgegroeid in een gezin van hele linkse ouders. Mijn moeder is kunstenaar, mijn vader heeft zijn hele leven voor NGO’s gewerkt, ook campagne gevoerd en gefundraised. Dus ik ben altijd opgegroeid met bepaalde idealen over de wereld. Tegelijkertijd had ik zelf vroeger veel meer ambitie om gewoon steenrijk te worden en ondernemer. Ik was me natuurlijk ook weer lekker tegen mijn eigen ouders aan het afzetten, maar daar ben ik uiteindelijk wel op teruggekomen. Dus in mijn jeugd was ik gewoon veel bezig met lekker voetballen en drummen en leuke dingen doen en altijd wel heel veel clubjes. Dus debat en scouting en van alles op de middelbare school. Na een tijdje is die vraag die volgens mij voor de meeste mensen de hoofdvraag is van “Hoe leid ik nu een gelukkig leven?”, na een tijdje merkte ik die conclusie van rijk worden toch niet helemaal klopte voor mij. Dat zeiden mijn ouders natuurlijk al de hele tijd. Die zeiden “Werk met een beetje impact, leuke vrienden, leuke hobby’s, lekker in de natuur.” Ik was daar nogal sceptisch over, ik dacht “Ik koop mezelf vrij.” Toen begon ik mijn eigen geld te verdienen door heel veel op te passen en toen dacht ik “Dit lost nog helemaal niks op, die soms negatieve gedachten in mijn hoofd zijn er nog steeds en als ik me even blij voel kan ik me daarna nog steeds ook eenzaam voelen of verdrietig.” Vanaf toen is de zoektocht begonnen die uiteindelijk heeft geleid tot een veel betekenisvoller leven. Dus ik heb ook de vraag verschoven. Vroeger was het altijd “Hoe word ik vrij en rijk?”, toen werd het “Hoe word ik gelukkig?” en nu is dat veel meer “Hoe heb ik een leven vol betekenis?” Waar geluk een onderdeel van is maar zeker niet het enige.

Nadine: Je komt ook uit een wat groter gezin, toch? Jullie waren met vier kinderen thuis, zei je. Hoe werkte dat?

Lena: Altijd de gezellige chaos. Ik ben heel erg gewend om met groepen te zijn daardoor. Ik heb een oudere zus Toos, een jonger zusje Claire en een jonger broertje Boris. We zijn alle vier best wel sterke individuen, sterke persoonlijkheden, we hebben ook best wel een ander leven. Dat maakt het juist ook zo kleurrijk en interessant voor mij. Ook vroeger al gingen we met andere mensen om, we hadden deels ook andere middelbare scholen. Alleen mijn zus en mijn zusje zaten op dezelfde school. Thuis was het heel leuk, want we hadden altijd superveel lol met elkaar en extreem veel discussies. We praten allemaal heel veel maar ik besef me nu ik ouder ben dat het ook best wel druk was. Dus ik ben die drukte altijd blijven opzoeken bij kampen en groepen en ik ben nu in een fase dat ik veel meer ook het één-op-één contact met mensen of gewoon solitude, in mijn eentje in de natuur zijn en mediteren echt aan het omarmen ben. Ik zie ook dat ik dat vroeger wel gemist heb in die chaos, maar ik denk een groot gezin, een klein gezin, alles heeft zijn voors en tegens.

Nadine: Hoe zie je dat dan als je terugkijkt, dat je dat gemist hebt? Waarom denk je dat?

Lena: Ik kon vroeger best eenzaam zijn, en dat klinkt gek in een groot gezin, maar dat was juist omdat we een best groot gezin waren soms. Dus bij ons aan de keukentafel ging het gewoon altijd echt zo: je gaat zitten, ik vond het ook altijd spannend om mensen mee te nemen en het is gewoon discussie, discussie, discussie, bam, bam, bam, gesprekken. En dat is fantastisch en daardoor heb ik heel goed leren discussiëren, bijvoorbeeld. Maar toen ik ook bij andere gezinnen thuiskwam zag ik “Oh ja, er kan ook – zeker bij gezinnen met weinig kinderen – rust en aandacht en zachtheid en stilte zijn.” En ik ben een veel sensitiever mens dan hoe ik mij vroeger heb gedragen. Dus ik ben veel zachter, veel spiritueler en daar was ook minder ruimte voor. Dat uitte zich in toch wel een dubbele persoonlijkheid van heel actief en vrolijk zijn op de middelbare school en als ik thuiskwam eigenlijk heel veel voelen maar dan niet kwijt kunnen en daar ben ik nu echt veel verder in en ik heb dat veel besproken thuis en ik heb mensen om me heen gezocht die zacht en lief en tegelijkertijd ook sterk en ambitieus zijn, want dat kan dus ook wel samen.

Nadine: En hoe kwam je daar achter? Hoe liep dat pad? Want ik kan me voorstellen in het begin – zoals je al zei – je weet ook niet beter dan hoe je opgroeit, in de dynamiek en in deze hectiek, wat maakte dat je op een gegeven moment dit doorkreeg?

Lena: Dat is echt door vrienden. Ik breek vaak mijn lans voor de belangen van vriendschap en ook mensen prioriteren, vaak romantische relaties over vrienden en dat is ook onze cultuur. Maar ik geloof dat vrienden mij in ieder geval uiteindelijk echt extreem veel hebben gevormd. Dus ik had een goede vriendin, Lily en Lisa en Fleur, een groepje van op de middelbare school. Zeker Lily kwam uit een extreem zacht huis met heel veel aandacht en zij heeft mij echt geleerd om op een andere manier te zijn en met heel veel zachtheid en liefde naar mezelf te kijken. Dat hielp. Er was een tijdje dat ik echt slecht voor mezelf zorgde en ook een hele foute relatie met eten had. Toen heeft zij op een gegeven moment gezegd “Ik wil je niet meer zien want het doet me te veel pijn om te zien hoe slecht jij jezelf verzorgt en hoe slecht jij van jezelf houdt.” Toen dacht ik echt “Huh? Is dit liefde?” Ik had een vriendje dat juist heel erg met mij meeging en alles verzorgde en een paar maanden later heb ik echt een knop omgezet. Toen dacht ik “Zij heeft helemaal gelijk gehad en ik ga van mezelf houden en voor mezelf zorgen.” Sindsdien merk ik ook, als ik bij anderen een bepaald verdriet zie onder hoe ze zich eigenlijk gedragen, dat ik ook hardere liefde durf te geven of niet eens harder maar soms is liefde ook gewoon een grens stellen en zeggen “Op deze manier kan ik niet van je houden.” Dus Lily heeft daar extreem in geholpen en daarna ben ik gewoon gaan zoeken en elke keer gaan denken “Als ik mensen ontmoet, geven die mij dan energie? Laten die mij een stukje licht zien van hoe ze leven?” Dan moet ik daar vooral mee omgaan en daarvan leren en van genieten. Dat heb ik volgehouden tot nu en er blijven steeds mooiere mensen komen. Elke keer denk ik ook “Oh, dat is blijkbaar een spiegel van hoe ik ben geworden.” En dat is mooi, dat is heel fijn.

Dave: Lena, jij zei “Mijn hoofdvraag is verschoven van ‘Hoe kan ik gelukkig zijn?’ naar ‘Hoe leid ik een betekenisvol leven?’.” Kun je dat uitleggen?

Lena: Ja, voor een deel is alles wat ik heb geleerd over het leven gekomen door mensen zoals Lily en vrienden maar voor een deel ben ik ook een ongelooflijke nerd. Dus ik heb ook heel veel boeken gelezen over geluk en betekenis en in de boeken die mij raakten stond dat vaak. Daar stond vaak “Zoeken naar geluk hoef je helemaal niet te doen want geluk is een mindset of een knop, dat kun je omschakelen.” Dat gaat veel meer over kijken met dit ene kleine leven wat je hebt waar je daar betekenis aan kunt geven en soms is betekenis ook iets wat niet direct gelukkig voelt. Dan duurt het juist heel lang en dan is dat hard werken of ergens heel veel moeite voor doen of juist door een bepaalde pijn heengaan. Dat ben ik vooral na mijn studie meer gaan doen, iedereen was bezig tijdens mijn bachelor met “Wat wordt dan de volgende stap? Ga ik die master in Oxford doen of ga ik bij de UN werken?” Er waren extreem ambitieuze mensen op het University College in Utrecht. En ik dacht steeds “Maar ik weet nog helemaal niet hoe ik moet leven, jongens! Weten jullie dat dan allemaal? Hoe werkt het dan met liefde en geluk? Hoe leef je een dag goed en wat zijn goede gewoontes?” Ik ben toen op reis gegaan naar Zuid-Amerika voor een halfjaar op mijn eentje en ik heb daar echt superveel gelezen en dat ook meteen geïmplementeerd. Daar kwam die conclusie uit…

Dave: Geef eens een voorbeeld, wat was je aan het proberen in Zuid-Amerika?

Lena: Er was een boek How to talk to anyone, want sommige gesprekken in mijn leven zijn leuk en interessant en andere gesprekken zijn oppervlakkiger en ik hou meer van diepe gesprekken. En in dat boek stonden allemaal trucs en dingen van “Een gesprek gaat altijd om de ander. In elke mens zit een verhaal verstopt en als jij moeite doet om dat te vinden is dat leuk voor jezelf en voor die ander want mensen praten graag over zichzelf.” Toen zat ik in een bus in Panama gedurende acht uur met een man van in de 50 en ik was toen 23 en ik heb hem ondervraagd, hij hield heel erg van hondenshows. Ik hou niet zo heel erg van hondenshows en ik heb hem daarover drie uur lang doorgevraagd en daarna stuurde hij mij uiteindelijk een email “Lena, will you marry me?” Toen dacht ik “Aha!” Dat heb ik natuurlijk niet gedaan, er was een beetje een groot leeftijdsverschil. Maar het was wel interessant, hij zei ook “Er heeft nog niemand zo naar mij geluisterd als jij nu hebt gedaan.” Toen dacht ik “Ah, dat is toch interessant, dat we dat gewoon in een boek zouden kunnen vinden. Het werd heel helder uitgelegd, maar de meeste mensen vragen zich niet eens af hoe je grotere en diepere gesprekken kunt voeren.” Dus dat was toen heel concreet en ik ben het daarna ook veel vaker gaan toepassen. Het is dan niet zo dat ik in die bus zit met een checklist van “Dit is hoe je een gesprek voert”, maar het is meer een basisprincipe dat ik dan toepas.

Dave: Wat is voor jou een betekenisvol leven?

Lena: Dat verandert. In de meest concrete stroom steeds maar in de onderstroom genieten van mezelf en van anderen, het makkelijker maken voor anderen om een vreugdevol leven te hebben op de kleinste en de grootste schaal en leven waarbij ik voel dat ik 100% mijn best doe voor alles wat ik doe, wat het dan ook is. Op dit moment – en dat is niet eens dit moment; dat blijft zo – ik heb langer nagedacht “Wat is nou het grootste probleem op aarde en hoe kan ik mijn carrière daaraan geven?” en toen kwam ik uit op klimaatverandering. Niet omdat ik specifiek geïnteresseerd ben in broeikasgassen, dat heb ik nooit zo boeiend gevonden. Maar ik kwam er gewoon achter dat dit echt een existentiële threat is en de momenten in mijn werk maar ook in demonstraties, als ik erover lees of praat, de momenten dat ik vergeet wie ik verder als individu ben en mezelf aan iets groters geef zoals de strijd tegen klimaatverandering, dan voel ik mij vaak het meest, niet eens gelukkig, maar betekenisvol. Dus dan voel ik dat ik onderdeel ben van een grotere golf. Ik heb een tattoo op mijn arm gezet, een druppel. Voor mij staat dat voor: iedere mens is een unieke druppel en dat is fantastisch. Ik wil helemaal uitvinden hoe ik ook als unieke druppel ben en mijn hobby’s uitvinden en mezelf leren kennen. Maar ik wil mijn leven opdragen aan het zijn van een golf die de geschiedenis verandert. Dat gebeurt al eeuwen, dat golven van mensen dat doen en daar haal ik het grootste vuur en passie en liefde uit.

Nadine: Wat is voor jou een inspirerende golf, als die al lang voorkomt? Waar put jij inspiratie uit?

Lena: Zowel de feministische golf als de Black Rights Movement.

Nadine: Waarom die twee?

Lena: De feministische golf staat dichterbij me omdat ik als wit persoon identificeer en nu nog wel soort als vrouw, denk ik! Dat is omdat dingen die nu normaal voor mij zijn zoals stemmen en mijn eigen geld hebben en een carrière hebben, die waren helemaal niet zo lang geleden niet normaal. Daar hebben mensen keihard voor gevochten en heel veel van hun eigen geluk ingeleverd voor betekenis en langdurige betekenis voor mij. Ik vind feminisme nu ook een inspirerende golf die nu gaande is omdat dat vooral gaat over de subtiele manieren waarin we onszelf eigenlijk nog tegenhouden. Vroeger was het heel concreet, van geen stemrecht of je geld niet mogen beheren, maar nu gaat het veel meer over “Hoe durven vrouwen in salarisgesprekken niet om meer geld te vragen?” of als ik aangesproken word op straat en ze zeggen “Hey, lach eens even”, wat doet dat dan met mij? Want hoe ben ik geconditioneerd om te denken dat ik als vrouw moet lachen? Dat geïnternaliseerde, dus de dingen die we onszelf vertellen, dat patriarchale systeem laten doorwerken, dat vind ik heel interessant. Om daar dus ook door te breken, daar komt ook dat activistische en spirituele voor mij samen. Uiteindelijk gaat het gewoon over vrijheid, elke mens wil vrij zijn. Maar sommige mensen hebben zowel extern als intern zoveel geloofsovertuigingen die dat tegenhouden zodat het lastiger is. Dat is ook zo in mijn eigen leven, ik was al vroeg heel mondig, ik nam al vroeg graag de leiding en ik ben daar nooit om gepest of gediscrimineerd geweest maar ik heb wel goed veel opmerkingen gekregen. “Niet zo bazig doen” en “Daar komt Lena met haar plannen” en als ik weer een hoog cijfer had was dat streberig. Dat soort dingen zijn gewoon heel jammer want dat heeft mij wel een tijd doen geloven dat ik ofwel een succesvol mens kon zijn ofwel een aantrekkelijke leuke vrouw. Want aantrekkelijke leuke vrouwen zijn toch lief en zacht en wel slim maar niet slimmer dan mannen. Dat vind ik aan feminisme interessant, omdat ik dat zelf ook merk. Met de Black Rights Beweging vroeger en nu Black Lives Matter, dat gaat nog veel dieper want dat feminisme gaat over het patriarchale systeem. Maar als je het hebt over de hele geschiedenis van het kolonialisme en racisme, het vuur dat mensen in zich hebben moeten koesteren, al zo lang die beweging voort te zetten, dat vind ik heel inspirerend. Dat hoor ik ook terug in muziek, ik hou veel van soulmuziek en ik hoor in hun stemmen dat daar een passie zit vanuit een pijn die ik ook nooit zal kennen. Maar ik heb daar wel heel diep respect voor.

Nadine: Waarom raakt het jou zo?

Lena: Ik denk uiteindelijk omdat ik het heel verdrietig vind. Dus ik vind het heel verdrietig dat ik ook als zwart persoon geboren had kunnen worden en dat het mij dan zoveel bagage zou meegeven. Hoe dat mij raakte in mijn eigen levenspad, ik was vroeger veel racistischer. Dus ik heb nooit expliciet mensen gediscrimineerd op straat maar in mijn gedachten toen ik opgroeide vond ik het wel ergens logisch en de gang der zaken dat ik als wit mens in het rijke Nederland woonde en andere mensen niet. Dat is nu eenmaal zo. Toen ik daar meer over begon te leren had ik ineens door “Oh, jeetje, wat mijn normaal en mijn gebrek aan interesse daarin is, dat houdt nog steeds een systeem in stand wat voor anderen gewoon heel veel pijn doet.” Dus het doet me veel, zowel uit verdriet over de hele koloniale geschiedenis maar ook verdriet over mijn eigen witheid en vooral het negeren dat daarbij komt. Dat is een thema dat ik in zowel klimaat als feminisme als racisme merk, negeren – wat wij vaak met z’n allen doen – voor bepaalde dingen van het leven die makkelijk zijn, dat maakt ons uiteindelijk ook ongelukkig. Ik denk dat ik vroeger ook ongelukkig was omdat ik bepaalde pijn in mijn eigen leven negeerde, dus bepaald verdriet dat ik had en eenzaamheid. Maar ik denk ook op een spiritueel niveau ongelukkig omdat ik in een cultuur zit die met z’n allen iets aan het negeren is. Dat is denk ik de uitdaging en ook wat ik nu leer uit de boeken die ik over antiracisme lees, om het met z’n allen over witheid te gaan hebben en ook hoe dat ons nog vasthoudt in een mindset van bezitten en de beste zijn en superioriteit en het linkt allemaal zo samen.

Dave: Wat is het belangrijkste dat we negeren volgens jou?

Lena: Dat een deel van onze comfort – en ‘ons’ is natuurlijk een breed woord – gebouwd is op het wegplukken en pakken van andermans materialen, tijd, van andere mensen en wezens minder als levend beschouwen. Dus wij leven een leven en ik zou niet eens zeggen een goed leven want er zijn ongelooflijk veel depressies en eenzaamheid, juist in westerse landen. We leven een bepaald leven van comfort en dat is gebouwd op die pijn van anderen. Als het nou een gelukkig leven was, dat dacht ik vroeger, “Rijke mensen zijn gelukkig”, maar dat is helemaal niet zo. Boven een bepaalde grens hoeft dat helemaal niet meer. Natuurlijk moet er een basis zijn. Dat erkennen met z’n allen en dan ook zeggen – want dit is natuurlijk ook een zwaar verhaal en ik voel me ook zwaar als ik daarover praat – “Kunnen wij een visie creëren die woest-aantrekkelijk is waar we allemaal zin in hebben, waar geluk is voor hier en daar op eenzelfde manier en daar dan allemaal voor werken en dat in evenwicht brengen?” Dat vind ik heel interessant.

Dave: Maar mag die zwaarte er ook niet gewoon zijn? Wat ik jou hoor zeggen is het geluk dat wij nastreven, het is de vraag of dat echt geluk is. Zit daar ook ongeluk onder? Maar het gaat ook heel erg ten koste van andere mensen.

Lena: Ja. Die zwaarte moet er juist zijn en ik heb best wel vaak jonge mensen gesproken die een burnout hebben gehad en mij daarna een berichtje sturen. Die hebben dan in de corporate wereld gewerkt en die sturen dan iets van “Lena, ik ben er toch achter gekomen dat ik goeds wil gaan doen.” Dan denk ik “Dat vind ik niet zo heel verrassend.” Dat is ook bij mij het pad geweest en ik doe daar zo liefdevol mogelijk naar. Maar dat wordt nu allemaal nog zo individueel gedaan, dus je hebt nu ook de hele opkomst van zo’n coaching cultuur en dat vind ik fantastisch; daar heb ik zelf ook gebruik van gemaakt. Maar ik wil ook dat we een gezamenlijk gesprek gaan voeren over “Hoe kan het dat wij allemaal dingen gaan doen om te overleven om een goed leven voor onszelf te krijgen, dus bij corporates gaan werken of andere plekken waar we veel verdienen, dure huizen kopen om vervolgens eenzaam op onze kamers te zitten?” Hoe kan dat? En dat dat dan ook nog een effect heeft op mensen die daardoor minder kans hebben om een basisleven op te bouwen, dat gesprek zou ik graag met meer mensen willen voeren vanuit liefheid en zachtheid.

Dave: Dus daar klopt het niet.

Lena: Daar klopt het niet, ja.

Nadine: Is dat ook de reden dat je net de zin gebruikte “Daar doe ik dan zo liefdevol mogelijk naar”? Het klinkt een beetje alsof het niet echt is.

Lena: Dat is de vraag met wat echt is. Een deel van mijn gedragspatronen en hoe ik denk, dat ben ik wel gewend te doen maar zo wil ik niet meer doen. Dus een deel van mij wil op zo iemand reageren vanuit een bepaalde superioriteit of vanuit “Dat wist ik al lang” of “I told you so.” Maar dat wil ik niet doen.

Nadine: Welke strijd is dat dan in jou?

Lena: De strijd tussen de waarheid en gelijk, waar ik ook vroeger veel meer mee bezig was en nu verbinding en liefde en vooruitgaan. Dat is ook hoe mijn activisme veranderd is. Dus eerst was ik veel meer voor fossile-free, dat zijn divestment campagnes, dat is wij (de burgers) tegen Shell. Dat voelde een tijdje goed maar na een tijdje niet meer. Dat klopte niet meer met hoe ik de wereld verder zie.

Dave: Waarom niet?

Lena: We zitten met z’n allen in een systeem, dus het is een groot ecosysteem en een groot maatschappelijk systeem en Shell gaat daar een rol in hebben en elk mens bij Shell, dat geloof ik ook, wil daar echt stappen in vooruit zetten. Men erkent niet hoe complex dat is en hoe Shell ook weer door de aandeelhouders gestuurd wordt en die aandeelhouders zijn weer mensen die zekerheid voor zichzelf willen of pensioenfondsen met mensen daaronder die zekerheid voor zichzelf willen. Het doet geen eer aan dat iedereen, elke acteur in dat systeem ook zelf hele mooie pure waarde onder hun gedrag hebben en hele mooie pure redenen dat ze het doen. Maar op individueel niveau kan ik nog steeds soms daarin schieten van “Dat kon je toch wel weten als je daar ging werken?” Maar dan denk ik “Nee, ik snap van mezelf dat ik zo reageer en ik wil liefdevoller reageren.”

Nadine: Het is wel heel erg in je wil, in je intentie. Maar het kost nog moeite om het in je lijf te krijgen?

Lena: Ja, soms. Dus soms gaat het vanzelf en soms minder. Daar train ik ook veel mee.

Nadine: Wat maakt dan de situaties dat het minder makkelijk gaat? Of juist makkelijker?

Lena: Ik zit nu ook te denken, dit zijn gesprekken die ik op feestjes met mensen voerde en dat is al een tijdje terug. Het is moeilijker als iemand zelf ook nog meer in de ontkenning zit. Dus als iemand zelf ook tegen mij gaat doen van “Het is even minder op het werk maar eigenlijk is het fantastisch en ons bedrijf doet alleen maar goede dingen. Het is minor wat ze slecht doen.” Dan is iemand zelf ook geen dialoog aan het voeren maar een discussie en dan ga ik ook weer snel in discussie-stand. Maar zodra iemand open is en ook met een bepaalde zachtheid en soms ook verdriet laat zien van “Ik heb het echt wel lastig gehad maar ik heb ook wel gekozen voor bepaalde redenen”, dan kan ik daar ook wel naar zakken, naar die zachtheid. Dat is ook de uitdaging, dat is ook wat je vaak ziet bij politici, vind ik. Die zijn zo dat discussiëren en debatteren gewend dat een dialoog haast onmogelijk is. Andersom zie ik bij mijn vriendinnen, sommigen zitten veel meer in de coaching wereld, dat discussie haast onmogelijk is. 

Nadine: Altijd begrepen.

Lena: Ja, altijd begrepen en “Dat is jouw pad.” Daar moeten we volgens mij voorbij, we moeten met z’n allen echt harde grenzen stellen aan wat normaal is en niet. Juist voor die mensen en wezens die nu nog niet mee kunnen komen. Maar ook met zachtheid kijken naar elk individu binnen dat systeem.

Nadine: Is dat dan de sleutel voor jou? Naar een betere wereld of naar het goede leven?

Lena: Die twee zijn anders maar wel weer verbonden. Voor mij nu, ik ben me steeds meer aan het verdiepen in systeemdenken. Ik heb een achtergrond in psychologie en sociologie maar helemaal niet in ecologie. Ik heb een boek gelezen Thinking in Systems van Donella Meadows. Dat is echt fantastisch, die heeft het ook over op welke plekken in een systeem je kan interveniëren. Dus op het diepste niveau van het doel van het systeem veranderen of juist op een wat minder diep niveau van bijvoorbeeld belastingen of taxes. Voor mij zit daar een sleutel in, dat we elkaar allemaal leren om meer in systemen te denken op het meest kleine en op het meest grote. Dus ik ben er ook nu met de liefde mee bezig van “Hoe kan ik ook de liefde om mij heen zien en de relaties ook meer als een heel ecosysteem?” Dus als mijn huisgenoot en haar vriend in een clinch liggen heeft dat effect op mij, dat heeft weer effect op een ander. Als we elkaar allemaal daarin meer zien en helpen, dan gaan we allemaal vooruit. Dus dit is niet een soort blauwdruk, mijn hoop is dat ik in de komende jaren door me meer te verdiepen in dat systeemdenken zelf voorbij al het duale of binaire kom waar ik nog in zit. Dus in het ‘wij tegen hun’ of man/vrouw of al die dingen. Tegelijkertijd leren om dat te vertalen naar een verhaal waar iedereen zich in kan vinden. Want woorden zoals systeemdenken en duaal, daar gaat natuurlijk nooit iedereen mee meekomen. Ik wil iets dat simpel en aantrekkelijk is en wat wel voorbij het linkse verhaal van nu gaat, wat soms toch ook nog best de slachtoffers versus de vijanden is. Dat is de uitdaging.

Dave: Even terug naar jou. Wat mij heel erg opvalt, waar ik bijna jaloers op ben, activisten zijn heel erg bezig met hoe de wereld er anders moet uit komen te zien. Wat ik jou continu hoor doen is wat reflecteren op jezelf, een soort bewustzijn van hoe je zelf de dingen doet. Hoe doe je dat?

Lena: Een deel gaat vanzelf, dus dat is ook echt geboren. Vroeger, toen ik best wel eenzaam was, ga je over jezelf nadenken. Dat zie ik vaak bij mensen die eenzaam zijn of een depressief verleden hebben. Dus dat is het minder gezellige antwoord. Een deel is, bouw daar ook weer een systeem voor. Dus ik werk ook veel aan de hand van het boek Grip van Rick Pastoor. Hij was heel lang de Product Lead van Blendle. Die heeft gewoon alle productiviteitsboeken gelezen en dat samengevat in een handig boek. Dus ik heb nu mijn soort zelfreflectie-systeem, dat is dat ik één keer in de week een accountability partner zie, dat is een goede vriend van me. Een halfuur gaat het over zijn doelen en zijn taken en een halfuur over mijn doelen en mijn taken. Die doelen zijn zowel werk gerelateerd als persoonlijk. Dit kwartaal is ook mijn doel om elke dag tien minuten te mediteren. Meditatie is ook al een methode, gewoon gaan zitten en kijken wat er opkomt en dan merk ik vanzelf wat ik over dingen voel. Waar ik ook veel mee bezig ben is als ik een emotie voel, om te kijken wat daar dan onder zit. Ik had laatst een sterk gevoel van afwijzing die opkwam in een bepaalde relatie in mijn leven. Toen dacht ik “Voordat ik reageer ga ik gewoon even zitten. Wat zit daaronder? Er zit verdriet onder, kan ik dat uiten op een bepaalde manier, gewoon zelf?” Toen heb ik dat gedaan en toen kon ik ook veel zachter en liefdevoller reageren. Denkweken doe ik nu ook een paar jaar. Dus ik ga binnenkort weer.

Dave: Wat is een denkweek?

Lena: Dat is gewoon een week om vooral te denken. Dus ik ga ook mee met een retreat maar ik doe het soms ook zelf. Retreat is een groot woord, een tarp in het bos en daarna in een huisje in de natuur met een goede vriendin. Dan is het doel om na te denken op al die stroomhoogtes in mijn leven “Waar ga ik heen? Waar sta ik voor?” en dat dan wel weer uiteindelijk in een Excel-sheet te stoppen. Voor die spirituele wereld, dan kom je uit een workshop en dan denk je “Ik heb het inzicht”, daar leef ik voor. Maar hoe vertaal je dat dan? Dat heb ik dus veel meer in al die productiviteitsboeken gevonden, daar maak je gewoon letterlijk een Google Calendar reminder voor, als je iets wil doen. Dus eigenlijk zie ik mezelf zoveel mogelijk als een schaapje dat eigenlijk maar wat doet. Dus dan bouw ik allemaal systemen om mezelf heen om me de goede richting op te duwen.

Dave: Een spirituele Excel-sheet.

Lena: Ja! Ik heb al vaak genoeg mooie lijstjes met plannen gemaakt en dan komt er niks van en dat heb ik over de jaren heen geleerd, van “Het is leuk om te dromen maar het is veel leuker om dat ook echt iets te zien worden”. Daarvoor heb ik ook soms een push nodig.

Nadine: Dat zien worden, dat is dan ook wat jou voldoening geeft, wat jou energie geeft?

Lena: Ja.

Nadine: Kun je een voorbeeld noemen?

Lena: We hadden de Slow Fashion season campagne, dat hebben we drie keer gedaan vanuit Collection. Dat is een campagne van drie maanden in de zomer, geen nieuwe kleding kopen, als een soort detox. Het eerste jaar waren er 2500 mensen, daarna 15.000, het volgende jaar 11.000 en toen ik het deed, dat was het jaar van de 11.000, had ik door “Er is hier zoveel enthousiasme over, volgens mij kunnen we ook naast een campagne van één keer per jaar een meer continu iets doen.” Dus toen heb ik dat geopperd naar de groep en zijn we heel actief lokale groepen gaan zoeken en ambassadeurs en daar merkte ik al “Er is heel veel vraag naar”, dus we hadden gewoon een post gedaan met “Wie wil er een lokale groep starten?” Dan kreeg je ineens een groep in India en een groep in Arab-speaking countries en dat moment vind ik vaak het meest magische moment, als ik aanvoel van “Volgens mij zit hier energie in.” Dat is natuurlijk ook geen intuïtie, dat is vaak ook doordat ik ergens gewoon heel veel berichtjes over krijg of ergens heel veel likes op zie. Dan denk ik “Volgens mij willen mensen hiermee verder dan dat ik dat concreet maak door een verzoek te doen aan die mensen en hun dan de kans geef om mee te doen.” Dat heb ik ook binnen mijn werk gemerkt, dat één van mijn grootste krachten het vinden van mensen is. We zijn nu een app aan het bouwen voor een heel vet Nederlands initiatief, dat je een soort kledingtas in de buurt doorgeeft, de Ketting Kledingruil. Daar hadden we developers voor nodig, maar zoveel budget hebben we ook niet, dus dan zet ik op de Slow Fashion Movement Instagram pagina “We zoeken deze developers voor een heel mooi project.” Toen hadden we ineens drie developers en ook een meisje dat zei “Ik wacht al heel lang op een project waar ik kan developen dat ook aan duurzame mode gerelateerd is.” Dat heb ik altijd al het meest magische gevonden, van alles wat ik zoek is er ook iemand die dat ergens wil geven maar ik moet die gewoon vinden. Of mensen aan elkaar koppelen en daar zelf ook weer iets uit hebben. Dat is heel vet.

Nadine: Een stukje eerder in het gesprek zei je ook nog onder meer – volgens mij op de vraag “Wat is betekenis voor jou?” – “100% mijn best doen.” Ik werd daar even door getriggerd, wat je net ook zat te vertellen, waarom eigenlijk? Waarom 100%?

Lena: Ik heb gemerkt dat als ik dat niet doe, dat ik me vaak minder goed voel. Dus dat het lekker is om mijn best te doen, alles te geven wat ik heb. Als ik ergens verdriet over heb, dat is vaak helemaal niet zo erg. Dan voel ik me vaak ook op een bepaalde manier heel licht en in verbinding. In periodes dat ik heel hard werk voel ik me ook wel goed maar de periodes dat ik toch een beetje lui aan het doen ben en aan het uitstellen ben, dan voel ik me vaak het slechtst, als ik 50% geef of 60 of 70%. Die 100% mijn best doen, dat betekent niet dat ik 100% van de tijd werk. Zoals vandaag, ik dacht “Wat fijn, dan heb ik een podcast in het bos en dan ga ik er daarna ook echt van genieten – niet in de zin van “Ik doe 100%” – en nog even mediteren en rondlopen en daar in die zin het meeste uithalen.” Of met dansen, ik dans heel graag, als ik ga ascetic dansen… Je kan een beetje dansen, je kan een beetje bewegen en dat doen veel mensen, of je kan echt de hele ruimte pakken en zweven en springen vanuit het idee dat het misschien je laatste dans kan zijn. Dan voel ik me gewoon levendiger en we weten het allemaal natuurlijk niet. Voor hetzelfde geld zijn we morgen dood, dus dan heb ik liever 100% mijn best gedaan. Ik zie nu ook wel dat het klinkt als een beetje een fitnesscoach term. Hoe noem je dat? Alles geven? Vol leven leven, dat is misschien meer de term. Echt kiezen om te leven en niet alleen om toevallig niet dood te zijn. Ik heb ooit een quote gelezen en dat raakte me wel “We leven allemaal maar heel veel mensen zijn eigenlijk bezig met niet doodgaan en dat is het enige.” Dat vind ik zonde. Ik heb best wel jong iemand verloren toen ik 20 was, een goede vriend van me op University College, totaal out of the blue. We gingen zwemmen in San Sebastian en dat was echt het moment, we hadden daarheen gelift met een hele groep en de dag daarvoor liep ik nog met hem over de straten en toen zei hij “Dit is echt het moment dat je dan van kennissen goede vrienden aan het worden bent.” Dat waren de eerste drie maanden van mijn studie en ik was zo blij en het waren zulke mooie mensen. Toen ineens, totaal zonder reden is hij gewoon verdronken. Dat heeft zo’n diepe impact op mij gemaakt, niet alleen om hem maar nog nooit was er iets gebeurd wat zo tegen mijn idee van controle inging. Ik dacht “Huh? Hier is geen reden voor. Hij is niet oud en hij is niet ongezond.” Uiteindelijk – dat heeft even geduurd – heeft dat echt een gevoel van leven bij mij bijgebracht, want elk jaar daarna dacht ik “Hij had nu ook wel bijvoorbeeld in deze commissie gewild” of “Hij had ook wel uiteindelijk zijn hoedje omhoog willen gooien met graduation.” Dat heeft hij allemaal niet kunnen doen.

Nadine: Het is bijna een spiegel naar jezelf.

Lena: Ja. Niet iedereen krijgt de kans om te leven. Letterlijk niet, sommige mensen gaan te vroeg dood. Maar ook, waar ik het eerder over had, niet iedereen krijgt de kans op evenveel leven. Dus sommige mensen worden op een plek geboren, als je nu in Bangladesh geboren wordt op een plek waar binnenkort heel veel overstromingen komen, dan is jouw kans op leven kleiner. En ik heb ongelooflijk veel kans gekregen om te leven. Ik kan vanavond in mijn nakie in het bos dansen als ik wil en ik kan een bedrijf opzetten als ik wil en ik kan vrienden maken en liefde vinden en dan wil ik dat ook wel doen. Ook uit respect naar mensen die dat minder hebben.

Dave: Voelt dat als een verplichting?

Lena: Nee, het is meer een opdracht die ik aan mezelf heb gegeven. Maar hoe ik dat invul is aan mij. Ik dacht een tijdje ook dat vol leven voor mij betekende heel veel met mensen zijn en nu merk ik juist dat ik heel gelukkig word van uren op mijn kamer in mijn leeskuip een boek te lezen. Dan leef ik nog steeds vol. Dus dat was een tijdje wel een verplichting, zeker na de dood van die vriend van mij. Toen wou ik echt van alles doen en toen noemden ze me allemaal een beetje een Duracell-konijn. Dus dat was niet zo goed. Maar nu denk ik “Wat die uitkomst ook is, als we onszelf allemaal de vraag stellen “Hoe wil ik mijn leven vormgeven?”, daar dan ook helemaal voor gaan.” Dat is wel het fijnst. Het is niet een verplichting maar ik vind het wel respectvol naar mensen toe die minder kansen hebben. Net zoals ik het respectvol vind om hun uiteindelijk ook te gaan helpen op een bepaalde manier, om dingen in balans te brengen. Dat is wel anders, ik stond daar vroeger in mijn links-zijn anders in. Dus ik was veel linkser vanuit een soort schuldgevoel. Zeker met klimaatverandering was ik de godganse dag daarmee bezig: geen plastic meer en vegan en niet meer vliegen en ik was boos op iedereen om me heen, van “Jullie doen dat en er zitten mensen aan de andere kant van de wereld.” Nu denk ik “Het is ook niet zo dat iemand in Haïti erop zit te wachten dat ik schuldig door de supermarkt loop. Die heeft daar helemaal geen hark aan.” Dus die balans uiteindelijk verbeteren en ook echt onrechtvaardigheid bestrijden, maar zelf ook genieten van wat ik hier vooral fossiel-vrij kan doen. Dat vind ik leuk aan dansen, lopen en allemaal andere dingen die ik leuk vind, dat kan ik voor eeuwig doen, ook als de materialen op gaan.

Dave: Wat mij triggert in jouw verhaal, er zit iets in dat ik niet helemaal begrijp. Aan de ene kant voel ik enorme drive en intensiteit van leven en nadenken over jezelf en een beweging in gang zetten en productiviteitsboeken bestuderen en alles uitproberen. En aan de andere kant voel ik ook dat je zegt “Het leven is veel groter dan mij alleen. Er is iets veel groters.” Dus waar zit dat stuk ‘groter dan jij’ en – dat is mijn invulling – een soort overgave van ‘dat grotere’ bij, terwijl het bij jou heel actief voelt? Begrijp je wat ik bedoel?

Lena: Ja. Ik doe dat ook voor de mensen met wie ik werk. Dus mijn vrijwilligers en de mensen in de groepen waarmee ik werk hebben meer aan mij als ik ook beter voor mezelf zorg en productiever word. Dus het is fijn voor hen als ik me aan de taken hou. Dat vind ik zelf ook een grote vraag: Wat is die balans tussen mijn onafhankelijkheid, afhankelijkheid en een soort interafhankelijkheid? Van zelf groeien in voor mezelf kunnen zorgen en tegelijkertijd anderen om hulp vragen en met anderen dingen doen. Ik zoek daar zelf ook wel in. Maar wat ik tot nu toe heb gemerkt is dat ik het zelf ook heel fijn vind om te werken met mensen en in beweging te zijn met mensen die juist ook zichzelf heel goed kennen en onder controle hebben, dat dat vaak de meest prettige mensen zijn. Het is denk ik ook de fase waarin jullie me nu treffen. Ik wil binnenkort een paar maanden gaan dansen in plaats van bewegingsopbouw om gewoon echt even in mijn lichaam te zitten en andere dingen te doen. Dus ik denk dat ik nu ook meer leun naar de vraag van “Hoe maak ik mezelf gelukkig en zorg ik voor mezelf?”, om uiteindelijk duurzamer en actief binnen mijn werk te kunnen zijn. Omdat ik na een tijdje merkte, zeker toen ik met activisme begon, ik wilde elk weekend naar een demonstratie en naar elke meeting en met iedereen in contact komen en met alles meedoen. Dat kon ik dan een tijdje doen en dan was ik helemaal op.

Nadine: Alsof de waarde van jezelf gekoppeld is aan de beweging die je buiten hebt gecreëerd. 

Lena: Precies.

Nadine: En de vraag is hoe groot het moet zijn om echt bij de vrijheid van jezelf te zijn.

Lena: Ja.

Dave: Ja, mooi. Ik had ook op jonge leeftijd een bedrijf, ben Better Future begonnen en toen kwam ik zelf in een ingewikkelde situatie in mijn eigen leven. Ik dacht “Al dat gepraat over leiderschap”, mooie dingen en dan ben je zelf aan de beurt. Dan sprak ik iemand en die zei “Dave, je staat voor een hele grote golf en je blijft er maar tegenin doorheen te komen, in plaats van je gewoon om te draaien en je te laten meevoeren.” Dus dat triggert me ook wel, die golf van beweging, mag je daar ook in meegenomen worden of wil je die shapen? Hoe zit dat voor jou?

Lena: Dat is ook wel mooi, ik heet nu nog officieel directeur op mijn LinkedIn, maar binnenkort ga ik dit niet meer fulltime doen omdat ik heb gemerkt dat ik dit liever een deel van mijn week doe en daarnaast wil ik ook meer schrijven en wat diepgaander werk doen. Ik wil ook vrijer meespelen in de hele Slow Fashion Movement, niet als drager daarvan. Dus dat. En de grap is, dat gebeurt al heel erg, dus er zijn ook nu mensen een plek aan het innemen en super goede dingen aan het doen. Volgens mij is het nu ook voor mij qua leiderschap slim om dat juist wat meer los te laten en dan dus ook te kijken “Hoe kan ik binnen die beweging iets doen waar ik op dat moment zin in heb zonder dat elke meeting naar mij geleid wordt en gedaan wordt?” Dus dat. En dat is binnen Slow Fashion Movement, maar ik ben nu wat meer uit de bredere klimaatbeweging omdat ik heel graag een specifiekere beweging wilde hebben dan die grote abstracte verhalen over klimaatverandering. Ik dacht “Mode is mooi specifiek”, maar ik merk dat ik behoefte heb om me inderdaad meer te laten meevoeren door wat er nu internationaal allemaal gebeurt en daar eerst maar eens kijken en aftasten en dan gewoon dingetjes gaan doen zonder dat ik dat hoef te leiden. Dat heb je ook goed aangevoeld, dat is ook nog een oudere stand van waar ik vroeger van droom, om dan die leider te zijn en in die lijstjes te staan en in de krant te staan. Dat heeft me wel gepusht en ver gebracht maar dat is tegelijkertijd niet hoe ik geloof hoe leiderschap nu zou moeten zijn. Voor deze eeuw is dat niet zo handig. Ik wil daar wel naartoe bewegen maar daar zitten ook nog oude geloven in van bewijsdrang en laten zien wie ik ben en wat ik allemaal kan. Terwijl ik het gelukkigst ben als ik niet helemaal de leiding heb over alles. Ik denk dus stiekem dat iedereen dat heeft, dat iedereen het fijn vindt om een stukje van het collectief vooruit te bewegen en over zichzelf wel gewoon leiding en controle te hebben, maar niet de hele tijd overzicht te bewaren. Ik geloof ook niet zo in die hiërarchie, dat iemand gemaakt is om alleen te managen.

Dave: Ik moet in de microfoon blijven kijken als ik naar Nadine kijk. Hoe is dat voor jou, Nadine? Want jij leidt ook iets wat als een beweging binnen de financiële wereld is gestart, hoe leidt je iets zonder dat je het helemaal gaat dragen?

Nadine: Ik denk dat je in ieder geval een collectieve bezieling moet ervaren met elkaar en ervaart met elkaar waar je met elkaar verbindt op waardes en ik ben ook niet zo’n enorme hiërarchie-liefhebber, ondanks het feit dat ik nu ook CEO heet maar dat kan je ook weghalen want ik vind het eerder zelfs ongemakkelijk (maar dat is misschien weer een ander vraagstuk) dan dat ik het iets prettigs vind. Het is ook heel veel werken vanuit de gedachte “De ene is de baas van de ander of over de ander”, dat vind ik een hele beklemmende gedachte. Tegelijkertijd zit ik wel in een systeem waarin ook zaken op een bepaalde manier werken. Daarin moet je zoeken naar een balans, dus enerzijds die bezieling en die collectiviteit en proberen het maximale, dus echt vanuit de opbouw de kracht van ieder individu, de kracht van iedere druppel, de glinstering van het licht daarin te optimaliseren zodat die golf zo mooi mogelijk wordt. Om dat te kunnen faciliteren daarin dienend te zijn en daar ondertussen ook zo’n druppel daarin te zijn, dat zou voor mij uiteindelijk het ultieme leiderschap zijn. Maar dat betekent dus ook dat uiteindelijk leiderschap voor mij iets met elkaar is. Maar dat is niet wat ik volledig kan doen vandaag.

Dave: Dus dat is ook waaraan je wil werken.

Nadine: Ja. En het is ook een experiment. Het is ook ervaren en doen en leren on the way om te zien en om te gaan verkennen hoe dat er kan gaan uitzien. En ik leer elke dag ongekend veel, dat is ook super. Ik leer nu ook van jou en het brengt ook bijna zo’n metafoor in gedachte hoe dat eruit kan zien.

Dave: Het roept bij mij de vraag op “Mag je ook gedragen worden?” Ik mag nu heel veel met vrouwen werken waar ik heel veel van leer. Ik merk gewoon bij mannen of vrouwen, maakt niet uit – het is eigenlijk een soort stelling die ik bij jou wil neerleggen, Lena – “Het lijkt wel of we in een stand zitten van een soort eenzaamheid waarin we denken dat we alles zelf moeten kunnen oplossen en kunnen dragen, of we zitten in een soort marketingversie van onszelf waarin we ook op LinkedIn gave dingen moeten zetten of allemaal net niet zijn wie we eigenlijk zijn of zo. Is dat iets wat je herkent? Zo ja, waar is dan de behoefte aan?

Lena: Ik herken dat wel. Toen ik begon met mijn activisme kwam ik meteen in een grappige situatie want toen was iemand een documentaire aan het maken over opkomend klimaatactivisme. Dat was vijf jaar terug. Die wilde mij toen filmen en die zei “Ik ga verschillende mensen filmen en dan ga ik over hen allemaal een portret maken.” Uiteindelijk ging dat alleen over mij en de avond toen die documentaire uitkwam, eigenlijk was ik tijdens die periode helemaal niet zo blij en gelukkig. Het liep niet helemaal lekker in de liefde en ik was heel erg aan het zoeken. Ik kreeg toen allemaal likes en appjes en dat voelde haast als drugs of zo. Dat voelde even heel lekker en daarna dacht ik “Wat een onzin.” Mensen zeggen allemaal “Wauw, het gaat vast heel goed met jou.” Toen dacht ik “Hoe weet je dat nou weer? Omdat ik op televisie ben?” Daarna heb ik ook heel bewust besloten, er kwamen toen nog een paar mediadingetjes en ik dacht toen “Ik ga dit helemaal niet doen. Ik wil eerst nog zelf groeien en erkennen waar het nog helemaal niet lekker loopt.” En sindsdien ben ik wel zelf al een stuk verder gekomen in mijn publieke persoon, dus ook mijn social media persoon, meer te integreren met wie ik zelf ben. Dus zeker de laatste tijd heb ik best wel veel op mijn Instagram gedeeld over liefde en hoe ik daarover nadenk en gender en over onderwerpen die ik met sommige vrienden nog niet eens besproken heb omdat ik ze gewoon een tijdje niet heb gezien. Omdat ik zelf merk dat op Instagram er best wel mensen zijn die mij daarmee inspireren, dus die echt open zijn en zacht en ook met een bepaalde moed, dat ik kan zien dat die berichtjes uit hun hart geschreven zijn, ik ben dat aan het oefenen. Dus ook niet vanuit “Vrijdagmiddag moet ik een berichtje plaatsen” en dan verzin ik iets inspirerend, maar meer dat ik af en toe, als ik zoveel helderheid voel over iets in mijn leven of een inzicht heb waarvan ik denk “Nu ga ik het delen want er is vast iemand die daar weer een stapje mee vooruit komt.” Dat merkte ik laatst, als ik ook hele mooie gesprekken kreeg, dat zijn dan een paar mensen, die ook zelf in bepaalde relaties zaten of zelf met hun gender aan het zoeken zijn en die dan hele open vragen stellen en daarop doorgaan. Zo zie ik social media ook steeds meer, het is een gesprek, dat is natuurlijk ook waar het ooit voor bedoeld is, en het is aan mij om dat gesprek op een bepaalde manier te voeren. Dit is natuurlijk de idealistische versie, want het kan nog steeds lekker zijn, ook met dat Trouw artikel, dan is het even “Ja, dat is waarschijnlijk een teken dat ik op de goede richting ben in het leven.” Dan is het de volgende ochtend de realiteit dat ik eigenlijk ook nog aan het zoeken ben.

Dave: Maar dat mag er allebei zijn?

Lena: Precies, dat mag er allebei zijn en daar oefen ik wel weer in om dan zo eerlijk mogelijk te zijn, vooral naar de mensen die dichtbij me zijn of die ik fysiek spreek over wat dat met mij doet. Dus als iemand anders zegt “Oh, had ik ook maar ergens zo’n artikel”, dan zeg ik “Ja, het heeft echt wel wat, want er komen mooie oprechte gesprekken uit voort zoals hier. Maar denk maar niet dat daarmee al mijn levensproblemen zijn opgelost.” Ook om die magie weg te halen van wat voor sommige mensen de media is. Ik denk wel dat groter – gezien je vraag – dat er wel een behoefte is aan authenticiteit en echtheid in die social mediakanalen die verder heel erg gecommercialiseerd zijn. Dat is natuurlijk ook weer de grap van het systeem, we kunnen het hebben over hoe wij omgaan met social media maar dan moeten we het ook hebben over hoe social media omgaat met ons en dat mijn LinkedIn inbox wordt overstroomd door mensen die mij iets willen verkopen.

Nadine: Het is ergens natuurlijk ook een reflectie van de echte wereld. Dus in alle gelaagdheden qua framing, qua marketing, het zit er allemaal in dus als het je lukt om een laag dieper te raken, dan is dat idealistisch, denk ik, en ook best uitzonderlijk. Wat je net beschreef over die media en hoe je je daarbij voelde, ik zat me nog af te vragen: eenzaamheid is een thema voor jou, best een leading iets. Wanneer voel je dat het sterkst? Wanneer voel jij je het meest eenzaam of het meest alleen?

Lena: Als ik me onbegrepen voel door de mensen om me heen en als ik wel contact heb met mensen maar dat contact is hard of oppervlakkig. Vaak daarna voel ik me eenzaam, dus ik kan heel veel energie uit mensen halen en die kunnen vaak juist ook de liefde in mij laten stromen maar als dat dan niet gebeurt en dan ben ik met hen samen geweest en dan zit ik ergens in mijn eentje en dan voel ik dat nog na, dan voel ik me het meest eenzaam, denk ik. Omdat ik dan bevestigd krijg – wat ook waar is – dat ik uiteindelijk het toch uit mezelf zou moeten halen.

Nadine: Dat vind je het moeilijkste? Om de liefde zelf te laten stromen in jezelf?

Lena: Ja, ik heb dat altijd wel het moeilijkst gevonden. Dat was vroeger een grotere uitdaging voor me en ik ervaar dat nu al veel vaker maar ik ben er nog wel in aan het zoeken en ik werd daar ook wel toe geforceerd met corona. Dat was de meest eenzame periode, denk ik. Ik kwam terug Europa binnen na een reis naar Colombia die ik had gemaakt, het cargoschip kwam binnen op de week dat de lockdown begon. De eerste week op het cargoschip heb ik nog theatertickets geboekt en allemaal weekenden met vriendinnen ingepland en de tweede week bleek alles niet door te gaan. Ik had al mijn vrienden een halfjaar niet gezien, ik had allemaal bedacht hoe dat ging zijn en toen kwam ik terug en twee uur later zeiden mijn ouders die me opgehaald hadden dat een vriendin van hen corona had. Dus toen moest ik ook nog veel eerder dan de meeste mensen om me heen in quarantaine. Dan zat ik weer op de kamer die ik ook al mijn hele leven ken en toen keek ik uit het raam en toen dacht ik “Wat doe ik hier?” Toen herinnerde ik me ook die eenzaamheid die ik vroeger ook vaker in de stad had dan in de natuur. Die heb ik in Amsterdam toen ik opgroeide ook gevoeld, het idee van “Er zijn allemaal mensen maar daar ben ik niet mee of ik ben er wel mee en alsnog voel ik mij zo.” En de beste remedie daartegen is vaak mijn verdriet voelen, dus dat toelaten en huilen. Of niet eens huilen maar schrijven en dan komt er lichtheid en dan kan ik weer dingen doen. En dat gewoon delen, dus ik heb nu ook hele goede vriendinnen die ook zelf vroeger veel met eenzaamheid gedeeld hebben en ik voel dat het contact met hen ook nog veel dieper gaat dan met sommige andere vrienden omdat we allemaal weten hoe bijzonder dat voor ons is om je zo verbonden te voelen. Dat zal voor mij altijd mijn monster blijven. Ik denk dat iedereen zijn monster heeft. Voor een vriendin van mij komt perfectionisme altijd weer terug en voor mij is dit het. Dus dat accepteer ik ook wel, maar ik ben ook actief aan het trainen, bijvoorbeeld met meditatie en een boeddhistische cursus die ik volg om te zitten en liefde in mijn hart te voelen en dat dan naar mijn armen te voelen stromen en het dan ergens in te stoppen zoals in piano spelen of schrijven of dansen en dan pas in contact met anderen te gaan.

Dave: Maar het is ook een monster in disguise volgens mij. Ik denk dat eenzaamheid en onbegrepenheid je eigenlijk ook heel erg wijzen op dat wat je te doen hebt in deze wereld. Dat maakt je anders. Als ik terugdenk, er zit ook veel verdriet op dat ik me voor een deel altijd onbegrepen gevoeld heb, maar ik moet ook wel leren accepteren dat daar ook iets zit van wat ik te doen heb. Als juist niet iedereen het snapt en me kunnen volgen, dan weet ik eigenlijk deep down “Hier zit dus iets” en dat is niet fijn maar dat is wat ik bij jou ook wel voel. Door die eenzaamheid te accepteren en de onbegrepenheid, daar zit waarschijnlijk ook een stuk van je missie in. Of ben ik nu heel erg aan het projecteren?

Lena: Nee, zeker. Ik zat nog te denken, uiteindelijk zie ik wel eenzaamheid ook als fictie, als gedachten die ik zelf creëer. Maar ik zie verdriet als iets echt en blijheid en voor de rest. Maar dat betekent niet dat het nooit meer terugkomt, het komt alsnog terug. Als ik zo’n denkweek heb of dieper nadenk, dan is dat vaak ook mijn conclusie. Dat gaat bij mij juist misschien meer dan andere mensen over liefde en verbinding. Laatst op mijn verjaardag heb ik een tour door Amsterdam gemaakt, om het drie kwartier met een andere vriend of vriendin gelopen en hun geïnterviewd over liefde. Omdat ik dat gewoon eindeloos interessant vind en misschien meer juist dan sommige vrienden van mij die uit een veel makkelijker of liefdevoller gezin komen en eigenlijk altijd liefde hebben gekend en geen eenzaamheid kennen. Die kennen dat allemaal wel, dat rolt. Bij mij rolt het niet helemaal, soms zoek ik daarin en dan ben ik weer God-verliefd en twee weken later niet meer en dan denk ik “Hoe zit dat nou?” Juist die nieuwsgierigheid komt uit een bepaald verdriet en dat leidt er wel toe dat ik er veel meer woorden over heb en dat ik er tien boeken over ga lezen in plaats van gewoon een paar. Die woorden geven aan dingen, dat is voor mij echt bevrijding. Dus dat kan soms een Instagram post zijn waar dan inderdaad één iemand op reageert. Laatst zei een meisje “Jij hebt mij woorden gegeven aan een break-up waar ik nu doorheen ga”, dan vind ik dat zoiets bijzonders omdat dat ook mijn hele leven al is gebeurd, dat ik vroeger op het Elle Girl forum zat en daar een bepaalde herkenbaarheid voelde of een boek las of een tijdschrift en steeds voel “Dit is ook een echt mens dat praat hoe het is om echt mens te zijn en daar kan ik wat van leren.”

Dave: Wanneer komt jouw boek uit en hoe heet het dan? Wat wordt de titel van je boek?

Lena: Dat is voor volgend jaar het plan, om te gaan schrijven maar dan in stukjes. Daar heb ik ook praktische gidsen over gelezen, dat je eerst een nieuwsbrief moet hebben en je moet het opbouwen en dan moet je op een gegeven moment een boek hebben. Ik wil schrijven over liefde en klimaatverandering, daar schrijf ik nu zelf heel veel over. Dus hoe wij met z’n allen onze ideeën over liefde kunnen oprekken zodat het meer past bij dit tijdperk. Ik ben nu veel aan het lezen over decolonial love en ook hoe het concept van liefde wat in het westen gecreëerd was, wat heel erg uit het christendom komt van “Het is handig als een man en een vrouw samen zijn, monogaam, kindertjes produceren en dan voor de kerk doorgaan”, hoe dat heel lang handig was maar volgens mij nu niet meer. Hoe we dan op persoonlijk niveau, spiritueel maar ook collectief maatschappelijk kunnen leren om met z’n allen van meer mensen te houden. Dat is ook wat jij al doet met je werk, houden van mensen aan de andere kant van de wereld of houden van wezens met wie je nooit gaat spreken, zoals een boom of een big. En op heel praktisch niveau zorgen voor andere mensen dan bijvoorbeeld jouw partner en je eigen kinderen. Want dat zie ik bij zoveel mensen, die hebben idealen en als ze kinderen krijgen – wat ik ook hoop ooit te doen – dan is er een soort evolutionaire focus om voor deze nucleaire familie te gaan zorgen en hun gelukkig te maken. Maar misschien is het handigste wat we nu met z’n allen kunnen doen – ook voor onze eigen kinderen – om iets minder voor onze kinderen te zorgen en meer voor alle kinderen en alle mensen. Want anders is het helemaal niet handig, dan gaan we allemaal naar de tering. Dus daar wil ik over schrijven.

Nadine: Mooi moment om even een stapje lichter te trekken. We hebben altijd een vaste rubriek in deze podcast. Dan vragen we jou om op een teaser en een pleaser te antwoorden.

Lena: Leuk!

Nadine: Dus nu ook. We beginnen met de pleaser en dat is: Wat is het grootste compliment wat jij aan jezelf zou willen geven?

Lena: Dat ik liefde waard ben en liefde ben. Dat zeg ik het vaakst tegen mezelf.

Nadine: Ik denk dat dat ook wel een mooie conclusie is van het gesprek dat we net hadden. De teaser: Waarom denk je dat je echt iets kunt toevoegen met milieubewegingen? Er zijn toch al zoveel initiatieven, is het niet gewoon eigenlijk weer een modegilletje of een nietszeggend iets uiteindelijk als je vanaf wat meer afstand kijkt?

Lena: Ik zou willen dat klimaatverandering een modegilletje was maar dat gaat alleen maar erger worden. Ik geloof dat een beweging die gebouwd is uit liefde persoonlijk is en mensen echt in hun eigen kledingkast raakt, zoals nu. Maar later ook breder, meer dichtbij huis raakt, dat dat noodzakelijk is. Ik denk dat ik daaraan heel veel kan bijdragen. Daar heb ik niet veel twijfel over.

Dave: Ik ben echt getriggerd door jouw opmerking van “Laat de liefde uitgaan naar alles om je heen.” Misschien minder direct gericht op onze directe omgeving, dat dat ook een sleutel is om anders naar duurzaamheid of milieu of allerlei vraagstukken te kijken. Waar droom je nog van?

Lena: Eén ding is gerelateerd aan wat je net zei, wat ik nu voor het eerst aan het doen ben is mijn ouders en mijn zus en ik denk later ook mijn zusje en mijn broertje meer ook als partners in crime te zien. Dus ik heb met hen ook een gesprek gehad over “Waarom hebben jullie eigenlijk de afgelopen 30 jaar…” Ze hebben ook veel gedaan, maar niet collectief en massaal. Zij zeiden toen “We waren er voor onze kinderen, dat was onze keuze”, dus dat is één ding dat ik met de mensen dicht om me heen in dat grotere meedoe, dat zou dat heel mooi integreren. En in het algemeen droom ik er heel erg van dat er nog een grote beweging opkomt, je hebt nu Black Lives Matter gehad en dat is nog steeds actief, en Fridays for Future. Ik hoop in mijn leven nog mee te maken – en liever de komende vijf jaar dan over 50 jaar – dat er een internationale beweging is die dingen samenbrengt. Dus die expliciet antiracistisch is en voor mensenstrijd, rechtvaardigheid en tegelijkertijd ook tegen klimaatverandering en dan ook nog holistisch en vanuit liefde. Dus niet alleen boosheid, genoeg boosheid om grenzen te stellen maar ook genoeg zachtheid en liefde om iedereen mee te nemen. Dat is echt de grote droom en ik hoop daar een druppeltje in te zijn. Dat zou echt fantastisch zijn, geleid door zwarte vrouwen en dan kan ik gewoon helpen en organiseren. Dat zou echt top zijn.

Dave: De grootste golf gaat nog komen.

Lena: Jazeker, dat denk ik. En – daar heb ik het nog helemaal niet over gehad, als een kleine notitie – die ook veel meer over klachten gaat. We hebben natuurlijk nu die as gehad maar dat is nog wel een heel groot onzichtbaar ding, van “Hoe gaan we een verhaal en het beleid verzinnen dat ook een eerlijke transitie is?” Dus niet de Gele Hesjes tegen de klimaatactivisten of de boeren tegen de klimaatactivisten. Die boeren gaan ook heel veel last krijgen van klimaatverandering met elkaar. Als we dat kunnen samenbrengen, dat is echt fantastisch.

Nadine: Het is een heel erg geïntegreerde view, waar je naar kijkt?

Lena: Ja.

Nadine: We hadden het in een eerder gesprek over het westerse denken, het binaire denken, winnen/verliezen, enen en nullen, toch veel meer polarisatie-denken. Het vereist bijna een soort mindsetshift, dus die vijf jaar is wellicht wat ambitieus. Maar er zijn natuurlijk zulke diepe imprints, ik ben heel benieuwd hoe zich dat gaat ontvouwen.

Lena: Het fijne is wel – en daar ben ik ook wel op gewezen door sommige van mijn ambassadeurs, mensen met wie ik werk, bijvoorbeeld Hadille in Sudan – dat wat ik nieuw noem voor haar helemaal niet zo nieuw is.

Nadine: Nee, bij uitsteek, denk ik.

Lena: Dat is het fijne, eigenlijk. Het is meer gewoon erkennen dat ik ben opgevoed in een hele suffe manier van denken en we gaan samenwerken met de mensen die mij kunnen leiden.

Nadine: Het is heel raar, dat westerse perspectief is best wel beperkend.

Lena: Precies. En daar is ook weer de uitdaging, het is niet goed of niet fout. Het heeft lang gewerkt, denk ik, en het westerse perspectief heeft ons veel gebracht en nu is de vraag “Hoe kunnen we een meer geïntegreerd perspectief ontwikkelen wat nu werkt voor deze uitdaging en dit tijdperk? That would be nice tomorrow!

Dave: That would be nice, dat is een tussenzin!

Lena: Ja, dat is wat Jill zei.

Dave: Ik vind het een prachtig gesprek, Lena. Dankjewel! Het voelt bij mij heel hoopvol in de kern en juist hoopvol omdat jij heel erg staat voor het geluk en de betekenis er mag zijn, maar ook het verdriet en de eenzaamheid, dat dat allemaal samen hoort en naast elkaar en met elkaar verbonden is. Ook het hoopvolle idee dat er nog veel grotere en mooiere golven aankomen. Zo zie ik dat ook een beetje voor me, er zijn al bewegingen die in gang waar jij ook onderdeel van bent. Aan de ene kant zet je het in beweging en aan de andere kant ben je er onderdeel van. Dus dat zet heel erg aan het denken en als we onze liefde laten uitgaan naar iets groters dan onze eigen omgeving en ons directe belang, dat er dan veel meer mogelijk is. Dus dat zijn dingen die ik er heel erg uithaal en die ik zeer inspirerend vind. Dus ik wil jou heel erg bedanken dat je hier bent geweest en ons verrijkt hebt met jouw gedachtes en overdenkingen en ideeën. Nadine, vanuit jouw kant?

Nadine: Ja, ik zat ook net te denken, ik vond het ook een mooi gesprek. Ik zat inderdaad te denken over die druppel, die golf, het laten stromen, het zijn allemaal best beeldende woorden. Maar dat is ook niet gek voor iemand die zo met woorden bezig is om te creëren, te scheppen en ook mensen alternatieve kleuren die je misschien nog niet eens hebt gevonden of die er impliciet zijn. Dus ik zie wel uit naar jouw publicaties, ik ga ze volgen! Ik vind het wereldbeeld aansprekend, dus dank voor jouw openheid in dit hele gesprek. Het was fijn!

Lena: Jullie bedankt!

Dankjewel voor het luisteren naar deze aflevering van Leaders in Progress. We hopen dat je ervan genoten hebt en er de volgende keer weer bij bent wanneer we een nieuwe gast aan tafel hebben. Ben jij geïnspireerd en zou je ook willen werken aan vooruitgang? Dat kan; ga nu naar www.leadersinprogress.nl en kom in actie of neem direct contact met ons op via e-mail. Graag tot de volgende keer!

Recente reacties

    Categorieën

    Door deze site te gebruiken ga je akkoord met het plaatsen van cookies. Meer informatie

    Deze site is standaard ingesteld op 'cookies toestaan", om je de beste mogelijke blader ervaring te geven. Als je deze site blijft gebruiken zonder je cookie instellingen te wijzigen, of als je klikt op "Accepteren" hieronder, dan geef je toestemming voor het gebruik van Cookies.

    Sluiten